Concept beleidsregels standplaatsen (stukken)

Dit document wordt als “Beleidsregels standplaatsen gemeente Schagen 2023” vastgesteld voor het economisch beleidsveld ambulante handel. Deze beleidsregels vormen het toetsingskader voor de beoordeling van aanvragen voor een standplaatsvergunning. Ze zijn daarmee aanvullend op de regelgeving uit de APV en op eventuele sectorale beleidsvisies.

Door deze beleidsregels bestuurlijk vast te stellen krijgen ondernemers -waaronder ambulante ondernemers- rechtszekerheid. Daarnaast geeft het duidelijkheid voor betrokkenen (o.a. omwonenden en ondernemers, vergunningverleners, toezichthouders) over de wijze van vergunningverlening, toetsing van de aanvragen en handhaving. Een ander doel is om grip te krijgen en te houden op de standplaatslocaties en het aantal standplaatsen. Tevens is de verwachting dat met het toepassen van deze beleidsregels de afhandeling van aanvragen gemiddeld korter zal duren.

Standplaatsen zijn een traditioneel onderdeel binnen het authentieke karakter van de openbare ruimte in de kernen binnen de gemeente Schagen. Onder een standplaats wordt in deze notitie verstaan: een in de openlucht gelegen plaats in de openbare ruimte, die op basis van een door of namens het college verleende vergunning gebruikt mag worden voor het te koop aanbieden, verkopen of afleveren van goederen dan wel diensten, gebruikmakend van fysieke middelen, zoals een kraam, een wagen of een tafel. Momenteel zijn er minimaal 30 standplaatsen in gebruik of beleidsmatig als voorkeurslocatie aangeduid. In de kern Schagen is circa eenderde hiervan aanwezig.

Standplaatsen verlevendigen de omgeving, vergroten de aantrekkingskracht, verbinden de sociale structuur, en zijn een verrijking van het voorzieningenaanbod voor onze inwoners, bezoekers en recreanten. Standplaatsen worden in het bestemmingsplan (beperkt) planologisch mogelijk gemaakt in de “verkeer en verblijfsbestemming”. Een stads-/dorpscentrum is een drukke omgeving die in ontwikkeling blijft en zal ook ruimtelijk wijzigen. Beleidsmatig is de ruimte voor standplaatsen dus beperkt.

Aanleiding

Voorliggende herziening heeft meerdere aanleidingen:

• een economische: de laatste jaren is veel gewijzigd in de detailhandelsbranche en het centrum van Schagen
• verandering regels Europese Dienstenrichtlijn: het afgelopen decennium zijn de regels van schaarse vergunningen veranderd. Het is hierdoor niet langer toegestaan vergunningen voor onbepaalde tijd te verlenen.
• verandering van verwachtingen en condities van enkele standplaatsen: door de tijd heen zijn onder andere condities gewijzigd (bv stroomvoorziening) waarmee de gelijkwaardigheid en uitwisselbaarheid heroverwogen moet worden.

Tussen juli 2022 en januari 2023 is het huidige standplaatsenbeleid geëvalueerd. Aandachtspunten voortkomend uit deze evaluatie zijn meegenomen in deze herziening.

De beleidsregels vanuit dit document zijn geformuleerd als richtlijnen en standaardvoorwaarden. Dit geeft  voorschriften en beperkingen voor de vergunningverlening. Voor de beleidsuitvoering is in de bijlage een doorvertaling opgenomen naar:

• wijze van vergunningverlening
• toetsing van de vergunningaanvraag standplaats
• gebruiksvoorwaarden en toezicht

Na vaststelling van dit beleid worden standplaatsvergunningen op basis hiervan via de APV mogelijk. 

Reikwijdte beleid

Alle vormen van standplaatsen vallen onder de reikwijdte van deze beleidsregels. 
Uitzondering hierop is een incidentele verkoopstandplaats die in het kader van een evenement op een  evenemententerrein wordt ingenomen. Deze worden als onderdeel daarvan binnen de vergunning beoordeeld. Voorbeeld hiervan is een foodkraam bij een muziekevenement in de stad of op de ijsbaan bij een zomervakantieactiviteit voor schooljeugd.
De standplaatsvergunningen met betrekking tot de warenmarkt vallen eveneens buiten de reikwijdte van deze beleidsregels. De APV zondert namelijk vaste plaatsen op een warenmarkt en evenementen uit van het vergunningenstelsel voor standplaatsen. Op grond van de APV valt ook venten niet onder dit beleid.

Deze beleidsregels zijn eerst voor de kern Schagen in dit stuk uitgewerkt. Deze beleidsregels zijn zodanig opgesteld dat een uitwerking naar andere kernen later aangevuld kan worden. Op basis van ervaringen met het beleid zal het beleid indien relevant worden aangepast. 

Leeswijzer

Dit document is opgebouwd uit zeven onderdelen. Na voorgaande beschrijving van het doel en aanleiding van deze notitie wordt de visie uiteengezet en de gehanteerde uitgangspunten benoemd. Vervolgens worden de soorten standplaatsen, gunningsmethodiek en uitvoerbaarheidsaspecten gegeven. In de bijlage wordt nader ingegaan op de locaties en beoogde richtlijnen. 

Bij dit beleid speelt een groot aantal uiteenlopende belangen een rol. Om die belangen goed te kunnen wegen is een visie op standplaatsen nodig. Passend bij onze beleidsdoelstellingen, rekening houdend met een goed ondernemersklimaat en binnen de wettelijke kaders.

Onze visie luidt als volgt: wij zetten ons in voor een zo goed mogelijk voorzieningsniveau voor onze bewoners en bezoekers (consumenten) en investeringsklimaat voor ondernemers waarbij we bewust kiezen voor standplaatsen op bepaalde plekken waar deze kwalitatief een bijdrage leveren aan de levendigheid van de kern. Dit komt ten goede aan een goed woon-en leefklimaat.

Aantrekkelijke woonkernen

Uitgangspunt is dat (ook) de ambulante handel een bijdrage levert aan de aantrekkelijkheid van een woonkern en deze verlevendigt. Door een beperkt aantal standplaatsen als kleinschalige functies toe te staan en te sturen op kwaliteit en diversiteit, kunnen standplaatsen een positieve bijdrage leveren aan de levendigheid van het centrum. Inpassingen sluiten aan op onze omgevingswaarden en het streven naar behoud van kleinschaligheid, authenticiteit, diversiteit en duurzaamheid. Dat het centrum van de stad Schagen aantrekkelijk is en toekomstwaarde heeft blijkt ook doordat er wordt geïnvesteerd in de vernieuwing van diverse vestigingslocaties. 

In algemene zin  streven we ook naar leefbaarheid door combinaties van winkelpanden met hoogwaardige (boven)woningen in de centra van onze kernen. Gezien deze dynamiek zal kritisch bekeken worden hoe we het voorzieningenniveau met het verlenen van standplaatsvergunningen kunnen behouden en versterken. Standplaatsen hebben in de praktijk ook een aantrekkend karakter, ten opzichte van het woon- en leefklimaat is een balans in rust- en reuring in het centrum van belang. Daarnaast wordt door spreiding over de gebruikslocaties voor standplaatsen een duurzame ruimtelijke structuur nagestreefd waarin ondernemers willen investeren. Dit leidt uiteindelijk tot een verbetering van het woon- en leefklimaat in de stad, dorpen en gemeente als geheel.

Ontwikkelingsgerichte invulling

In algemene zin wordt met standplaatsen invulling gegeven aan het toevoegen van functies/ voorzieningen op een locatie waar deze ontbreken en ook niet zullen komen, dan wel vooruitlopend op een ontwikkeling om hier al een vorm van activiteit naar toe te trekken. Wij geven experimenteerruimte aan innovatieve concepten. Het pionierend ondernemen is een typische vorm waarmee kansen gevonden worden in een veranderende omgeving. Standplaatsen en kiosken worden gezien als een waardevolle toevoeging passend in de geleidelijke ontwikkeling van ambities. 

Passend in de structuur

Het belangrijkste is dat een standplaats ondergeschikt blijft aan het bestaande karakter van de omgeving. Geschikt zijn openbare ruimtes waar het zich voegt in de bestaande structuur, bijvoorbeeld in of onder een bomenrij in verlengde van bebouwingsstructuren of aan de achterzijde van grotere parkeerpleinen. Locaties bijvoorbeeld op belangrijke kruispunten of vrijstaand in een park zijn in het algemeen ongeschikt. 

Beleving stadsruimte versterken

Kenmerkend is dat voor standplaatsen locaties waarbij er een overgang van verkeersmodaliteit (auto-lopen, fiets-lopen) is of overgang nabij de entree van centrumfuncties benut worden. De standplaats is te gast. 

Complementair aan de omgeving

Zowel in plaats als omvang moet duidelijk zijn dat hiermee een tijdelijke aanvulling ondersteund wordt. Het onderscheidt het zich van een markt of een evenement waar de functies onderling versterkend zijn en zich afscheiden van de omgeving. Dit betekent dat ze in aantal en omvang beperkt zijn en bij voorkeur een mogelijkheid gegund wordt bij openbare ruimtes of pleinen waar nog geen vergelijkbare voorziening is gevestigd of volwaardige vestiging verwacht wordt. Om de veiligheid en kwaliteit van de kernen te bevorderen, is het gewenst het huidige aantal standplaatsen en plaatsingstijd te maximeren.

Vergelijkbaar met verplaatsbare objecten

Een standplaats valt onder de ambulante handel. Het uitgangspunt van een standplaats is dat de aanwezige inrichting, zoals een tafel, kraam of verkoopwagen (o.a. foodtruck), een mobiel karakter moet hebben. De standplaatsen zijn beperkt in omvang, (ca4x3) 12 m2 tot maximaal (ca 7,5x3) 25 m2, en hebben een bij de omgeving passende uitstraling.

Efficiënt grondgebruik

De beschikbare ruimte in de centra van onze kernen is schaars. De toenemende parkeerdruk, verkeersdrukte en de intensivering van voetgangersstromen staan een goede ruimtelijke inpassing van standplaatsen in de openbare ruimte steeds meer in de weg. Standplaatsen mogen een vlotte doorstroom van voetgangers niet beletten en zijn geplaatst op een vlak met voldoende verkeers- en verblijfsruimte voor bezoekers. Het bijbehorend ruimte gebruik voor plaatsing van het vervoersmiddel en/of verkeersruimte voor klanten van een standplaats is inbegrepen .

Toegevoegde waarde

Het innemen van een standplaats mag geen permanent karakten hebben omdat er dan sprake zou zijn van een bouwwerk. Doordat standplaatsen dagelijks na sluiting ontruimd moeten worden, vormen de standplaatsen een ondergeschikte aanvulling op de bestaande detailhandel-structuur.

Goed ondernemersklimaat

We willen standplaatshouders de kans bieden om te investeren in een kwalitatieve duurzame kraam/verkoopinrichting. De standplaatsen zullen periodiek en voor een langere termijn vergund worden. Zodoende is er perspectief en krijgen nieuwe standplaatshouders en gegadigden ook de gelegenheid om te ondernemen. Uitgangspunt is dat als er voldoende (markt)potentie is voor een groter of continue aanbod met bijbehorende ruimtebehoefte de ondernemer zich dan vestigt in bestaande accommodaties.

Voorkeurlocaties voor reguliere standplaatshouders

Wij reguleren en faciliteren het gebruik van de openbare ruimte. Op basis van deze visie komen we tot de volgende uitgangspunten voor het ruimtelijk onderzoek naar de voorkeurslocaties:

• Aan of in een stadsruimte met gemengde voorzieningen en functies 
• Locatie bij overstap van vervoersmiddel naar lopen
• Binnen invloedsfeer van centrumfuncties
• Buiten invloedsfeer van middelbaar onderwijs of sportcomplexen
• Doorstroom van ontsluitingswegen behouden
• Voegt zich in de functioneel-ruimtelijke structuur
• Voldoende doorstroom voetgangersgebied behouden
• Buiten zichtpunten door bocht van autowegen (vanaf kruispunt snijpunten met straal van 25) 
• Beschikbaar voor (maximaal) 5 jaar
• Seizoenslocaties op (parkeer)pleinen die een gedeelte van het jaar geschikt zijn

De voorkeurslocaties zijn opgenomen als bijlage bij deze beleidsregels en worden periodiek geactualiseerd. 

Uitgangspunten geactualiseerde standplaatsregels

Voor het opstellen van deze beleidsregels voor standplaatsen zijn als uitgangspunten aangehouden: 

• Bestaande locaties voor standplaatsen in de kernen zijn een basis en worden periodiek herzien, dit vormt dan een aanvulling of herijking van dit beleid; 
• Streven naar een zo compleet en divers mogelijk aanbod en voorzieningenbehoud in de (autonome) kernen van Schagen:  Callantsoog, ‘t Zand, Schagen, Dirkshorn, Petten, Tuitjenhorn, Warmenhuizen en Waarland; 
• Faciliteren van standplaatsen op locaties waar ze een toegevoegde waarde hebben en stimuleren dat ze aanvullend zijn ten opzichte van (bestaande) winkels en horeca;
• Zijn een tijdelijke invulling om (rest)ruimtes in een (voorzieningen)structuur aantrekkelijker te maken, bevinden zich aan of nabij ruimtes waar een transitie van verkeersmodaliteiten (overstap van vervoersmiddel) plaatsvindt, versterken de omgeving met een beperkt/aanvullend aanbod en/of voorzien op experimentele wijze een onderscheidende marktpotentie binnen een veranderende omgeving en zijn naar aard en omvang beperkt;  
• Kwalitatieve standplaatsen met tariefdifferentiatie op basis van omgevingswaarde en voorzieningen zoals een marktkast met water en/of elektrische aansluitingen voor (kermis)activiteiten en (waren)markten; 
• Een gelijk speelveld en kaders voor aanvragers, duidelijkheid voor inwoners en ondernemers.

Er zijn diverse voorkeurslocaties die naar de mening van het college geschikt zijn om te worden gebruikt als standplaats. We onderscheiden verschillende soorten standplaatsen, deze worden hieronder kort gekarakteriseerd. Nadere toelichting is te vinden in de bijlage. 

• Maximaal 3 gelijktijdig binnen 300m, oppervlakte 12 tot 25m2 (ca 4- 7,5 x3)
• Reguliere standplaatsen: maximaal 5 jaar, maximaal 2 dagen per aanbieder per week, voorzien van een afgebakende oppervlakte, maximaal een halve week beschikbaar
• Seizoensplaatsen: maximaal 3 jaar, 3 tot maximaal 6 maanden alle dagen
• Incidentele maatschappelijke plaatsen: maatwerk locatie en oppervlak, maximaal 6 weken alle dagen.

Bescherming van de openbare orde en behoud van het woon- en leefklimaat zijn mede aanleiding om tot een maximumstelsel over te gaan. De gemeente kan de vergunningverlening voor aanvragen van standplaatsen organiseren met een standplaatsenlocatiebeleid. Hierin kan een maximumstelsel worden opgenomen, waarin de gemeente aangeeft hoeveel standplaatsen er per locatie, op welke wijze en tijdstip maximaal beschikbaar zijn. De genoemde voorwaarden moeten transparant zijn en voor iedere aanvrager hetzelfde. Deze beleidsregels vormen zodanig voor het maximumstelsel een aanvulling op de APV.

Locatiebeleid

Het standplaatsenlocatiebeleid wordt vanuit de volgende punten specifiek naar locaties opgebouwd: 

1. het vaststellen van een maximum aantal af te geven reguliere vergunningen per kern; 
2. het – onder voorwaarden – vaststellen van de voorkeur aan vergunningen per branche, zonder daarbij branches uit te sluiten; 
3. het aanwijzen van de locaties waar de vaste- en seizoenstandplaatsen worden ingenomen; 
4. het aanwijzen van de tijdstippen waarop deze worden bezet. 

Schaarse vergunningen

Vanwege de Europese Dienstenrichtlijn en recente jurisprudentie moeten schaarse vergunningen een beperkte geldigheidsduur hebben. Dit is een afgeleide van het gelijkheidsbeginsel en daaruit vloeit de verplichting voor de overheid om mededingingsruimte en transparantie te creëren bij de verdeling van schaarse vergunningen. Standplaatsvergunningen voor onbepaalde tijd en/of automatische verlenging zijn niet meer toegestaan. Nieuwe aanvragers voor vergunningen verkrijgen tegenwoordig een vergunning voor bepaalde en beperkte tijd. Vergunningen kunnen worden verleend tot maximaal 5 jaar. De beschikbaar gestelde vergunningsduur wordt bij het aanvraagformulier op de gemeentewebsite aangegeven. Een belangstellende kan daarmee inschatten of deze termijn redelijkerwijs aansluit past bij zijn investering en productaanbod om zijn interesse kenbaar te maken. 

Standplaatsvergunningen die, voor vaststelling van het beleid, voor onbepaalde tijd zijn verleend blijven een voorzienbaar gemaakte termijn van kracht. De vergunningsverlening geldt binnen die termijn zolang de standplaatshouder van de gunning gebruik maakt. Bij een vergunning die tussentijds wordt opgezegd of gewijzigd gaat de nieuwe vergunningverlening dan volgens dit geactualiseerde beleid.

Motivering vergunningen tot maximaal 5 jaar

Een aantal van de geïnterviewde standplaatshouders hebben bij de evaluatie aangegeven dat ze bij aanpassing van het beleid, vanwege de investeringen in bijvoorbeeld hun kraam of kar en de afschrijving daarvan, een vergunningstermijn geschikt vinden die meerdere jaren over een langere periode omvat. Bij een kortere vergunningsduur in combinatie met mededinging, wordt investeren en het opbouwen en onderhouden van een klantenkring oninteressanter. Aan de andere kant biedt een maximum van 5 jaar voldoende ruimte en gelegenheid voor nieuwe ondernemers die ontstane kansen in een veranderende markt zien om mee te dingen om een standplaats te bemachtigen. Aanvragen voor een langere termijn kunnen hierop worden afgewezen.

Als de vergunningsduur (veel) langer is dan de terugverdientijd, houdt dit in dat de overheid als vergunningverlenende instantie onnodig de toegang tot de markt beperkt. Het benodigd investeringsvermogen enerzijds en opbrengst anderzijds ligt bij voedings-gerelateerde ambulante handel duidelijk een factor hoger. Het aantal handelsdagen heeft relatief weinig invloed op de gemiddelde terugverdientijd. Achtergrond voor een vergunningsduur van maximum 5 jaar is dat dit de meest voorkomende en minimale terugverdientermijn is die nodig is voor ondernemers om het aantrekkelijk te maken op deze markt actief te zijn (rapport Schaarse vergunningen en terugverdientijd in de Ambulante handel, Economisch onderzoek: SEO 2021). De gemiddelde afschrijvingstermijn van alle ambulante ondernemers is 8,7 jaar (rapport CVAH 2019). Bij wijzigingen van de bestaande vergunningen zal per ondernemer specifiek de situatie en omstandigheden nader beoordeeld en meegenomen worden.

Toewijzing standplaatsen: selectiestelsel

Wij gunnen standplaatsen periodiek en hanteren geen wachtlijst. Belangstellenden kunnen informatie krijgen over lopende termijnen en wanneer de locatie beschikbaar komt. Daarbij wordt de mogelijkheid geboden op een belangstellingslijst geregistreerd te worden voor het krijgen van informatie over een aanstaande aanbesteding. Deze wordt jaarlijks geactualiseerd door de registratie van contactgegevens kenbaar te maken aan gegadigden en verlenging van hun registratie te vragen. Plaatsing op de lijst betreft geen automatische behandeling of mededinging in de selectie, bij de periodieke aanbesteding zal deze interesse alsnog via de daarvoor beschikbare formulieren moeten worden aangegeven. 

Verdelingsmechanisme

We kiezen met dit beleid voor een verdelingsmechanisme via een periodieke competitie (“aanbesteding”). 

Voor verdeling van schaarse vergunningen moet ruimte gegeven worden aan mededinging en zijn verschillende toekenningsprocedures toepasbaar. In plaats van loting of een gunning en plaatsing op volgorde van binnenkomst wordt de kwaliteit van de uit te voeren activiteit van gegadigden beoordeeld. De toedeling van de locatie en tijdsvakken is dan op basis van een zogenaamde vergelijkende toets. Deze toets wordt voor vaste- en/of seizoenstandplaatsvergunning gelijkelijk toegepast per locatie. Voorafgaand aan de uitvraag kan vanuit de lokale gemeenschap worden opgehaald welke koppelkansen, activiteiten en – voorzieningen vanuit verenigingen aanwezig zijn. 

Aanvragen worden getoetst als op voorhand verwacht wordt dat vanuit de aard van de beoogde activiteit vanuit wet- of regelgeving uitsluitingscriteria van toepassing zijn. De beoordeling van aanvragen gebeurt aansluitend op basis van de volgende vooraf bekendgemaakte selectiecriteria:

• Mate waarin het assortiment een gewenste toevoeging aan het lokale aanbod is (25); 
• de uitstraling van de uitstalling (25); 
• het standplaatsverleden van de gegadigde en/of de indruk die de aanvraag maakt (25); 
• de mate waarin de gegadigde maatschappelijk verantwoord onderneemt (25). 

De nadere uitwerking voor de toewijzing, criteria en werkwijze puntensysteem is als bijlage opgenomen.  Dat geldt eveneens voor de samenstelling van de selectiecommissie.

Bijzondere omstandigheden

Voor alle voorgaand in die document genoemde uitgangspunten en de overige in het standplaatsenbeleid opgenomen regels geldt dat, op grond van bijzondere omstandigheden als bedoeld in artikel 4:84 van de Awb, hiervan kan worden afgeweken.

Ondernemersrisico

De standplaatshouder ontvangt een vergunning voor bepaalde en beperkte tijd. Ondanks dat kunnen er na verlening van deze vergunning verandering van omstandigheden of inzichten optreden die het noodzakelijk maken dat de vergunning ingetrokken of gewijzigd wordt. Deze bevoegdheid wordt ontleend aan de APV Schagen.

Overgangsbepaling

De wachtlijsten en huidige vergunningen worden ingetrokken na vaststelling van de beleidsregels. Bij wijzigingen van de bestaande vergunningen zal per ondernemer specifiek de situatie en omstandigheden nader beoordeeld en meegenomen worden in besluitvorming over de uitfasering daarvan.  

Voor de huidige vergunninghouders van de reguliere standplaatsen geldt een overgangsregeling, als zij beschikken over een vergunning voor onbepaalde tijd. Met deze regeling wordt de beëindiging naar redelijkheid op termijn voorzienbaar gemaakt, hieraan wordt een termijn met verlengingsoptie gekoppeld waarin bedrijfsmateriaal gemiddeld afgeschreven dan wel vervangen zal worden. Deze overgangstermijn is bedoeld om met een redelijke tijd de ondernemers ruimte te geven om te zoeken naar oplossingen. 

De overgangsregeling houdt het volgende in: Huidige vergunninghouders krijgen na vaststelling van dit beleid recht op een vergunning voor de eerste vergunningsperiode van vijf jaar, en als uitzondering bij voorrang plaatsing bij een aanbestedingscyclus voor de daaropvolgende periode van vijf jaar. Een verleende vergunning of ontheffing blijft van kracht gedurende de geldigheidstermijn van maximaal 5 jaar of een periode daarbinnen waarvan de standplaatshouder van de vergunning gebruik wenst te maken. Bij overschrijving van een vaste- of seizoenstandplaatsvergunning, is ofwel op overgeschreven vergunning de resterende geldigheidstermijn van de toegekende vergunning van toepassing dan wel de daarbinnen door de oorspronkelijke houder gecommuniceerde gebruikstermijn van toepassing.

Aanvragen om vergunning of ontheffing die zijn ingediend maar waarop nog niet is beschikt bij het in 

werking treden van deze beleidsregels, worden afgehandeld overeenkomstig het geactualiseerde beleid. 

Inwerkingtreding

Bij inwerkingtreding van de Beleidsregels Ambulante Handel: Standplaatsen Schagen 2023 wordt het voorgaande beleid ingetrokken.